Η “Ελληνική Χαρτογραφία” του Δ. Διαμαντόπουλου εξέδιδε χάρτες μετά το Β΄ Π.Π. (1948, δεκαετίες 1950 και 1960). Είναι πολύ γνωστός ο μεγάλων διαστάσεων χάρτης των Αθηνών (τον έβλεπε κανείς σε πολλά τεχνικά γραφεία -αλλά και κτηματομεσιτικά- του 1960 και 1970), την επανέκδοση του οποίου έκανε η Κική Διαμαντοπούλου το 1964-65 σε 27 φύλλα και κλίμακα 1:5.000 (“Έργον 92”).1 Στο Ιστορικό Αρχείο του Δήμου Αθηναίων σώζεται πρότερη έκδοση (“Έργον 82”) που χρονολογείται κατ’ εκτίμηση στο 1955. Συγκεκριμένα, το έτος έκδοσης περιγράφεται: “μεσούντος του 20ου αιώνος”. Αναφέρεται ακόμα πως σχεδιάστηκε από τη Νότα Τσιριγώτη.
Ο ημικτηματολογικός χάρτης λεκανοπεδίου Αττικής αποτελείται από 25 φύλλα, κάθε ένα από τα οποία αποτυπώνει μια συγκεκριμένη περιοχή του λεκανοπεδίου. Η διαίρεση αυτή είναι εμφανής στην πρώτη σελίδα, όπου παρουσιάζεται ο συνολικός χάρτης της Αττικής (“Χάρτης συνόλου”), κλ. 1:70000, επί του οποίου σημειώνεται κάνναβος με την αντιστοιχία φύλλου- περιοχής /δήμου, π.χ. το φύλλο 4 αντιστοιχεί στη Ν. Σμύρνη. Κάθε φύλλο διαιρείται επιπλέον σε τρεις πινακίδες: Άνω – Μέσο – Κάτω. Το σύνολο των 75 πινακίδων εμπεριέχεται σε 62 σελίδες, καθώς πινακίδες που αφορούν σε μικρότερες εκτάσεις συνυπάρχουν σε μία σελίδα (π.χ. στη σελίδα 3 απεικονίζεται μέρος του φύλλου 21 και του φύλλου 1/κάτω). Παρόλο που ο χάρτης ήταν βιβλιοδετημένος, παρατηρούμε πως απουσιάζουν τα φύλλα 18 & 19 (σώζεται μόνο τμήμα του φύλλου 18). Στην πρώτη – επεξηγηματική σελίδα παρατίθεται υπόμνημα, οδηγίες για τον τρόπο εύρεσης οδών, τα στοιχεία της εταιρείας και σημειώσεις. Σε αυτές πληροφορούμαστε πως το παρόν έργο συντελέστηκε “με σκληρούς, πολυετείς αγώνες στο πεδίο”. Για την αποθάρρυνση μάλιστα της αντιγραφής, ο εκδότης προέβλεψε και ενσωμάτωσε στον χάρτη μεγάλο πλήθος από “αβλαβείς συνθετικές και γραφικές παγίδες”. Η αιτιολόγηση είναι αφοπλιστική: ΓΙΑΤ’ ΕΙΝΑΙ ΔΙΚΑ ΜΑΣ. Στο τέλος της έκδοσης παρατίθεται και η κωδικοποίηση οδών (Α-Τ), σύμφωνα με τις οδηγίες της πρώτης σελίδας.
Ο χάρτης έχει πληθώρα πληροφοριών σε εξαιρετική λεπτομέρεια. Αναγράφονται χρήσεις, επιχειρήσεις, εργοστάσια, βιομηχανίες, σχολεία, κινηματογράφοι, κέντρα διασκέδασης, στάσεις συγκοινωνίας, αστυνομικά τμήματα, εκκλησίες, ρέματα, πάρκα, ακόμα και η νωπή μνήμη από ιστορικά γεγονότα. Για παράδειγμα στο Σκοπευτήριο Καισαριανής αποτυπώνεται η δοξαστική αφιέρωση: “στα 1000 Ελληνόπουλα που πέσανε εδώ για την πατρίδα μας”. Αντίστοιχα, στο Γ’ Νεκροταφείο της Αθήνας, σημειώνεται “εδώ κείται η Ηρώ Κωσταντοπούλου, ετών 17, πεσούσα υπέρ πατρίδος”. Φύλλα του χρησιμοποιήθηκαν ακόμα σε εκθέσεις (Made in Greece, 14 ιστορίες Αντίστασης – 12 Οκτωβρίου 1944. Η Αθήνα ελεύθερη), σε επιστημονικές εργασίες και σε σχολεία για την εκπόνηση προγραμμάτων τοπικής ιστορίας. Ο ημικτηματολογικός χάρτης λεκανοπεδίου Αττικής παραδόθηκε στο βιβλιοδετείο της κυρίας Ευαγγελίας Μπίζα για την αποσυρραφή των φύλλων και τη συντήρηση της πρώτης, εισαγωγικής σελίδας. Ψηφιοποιήθηκε από την εταιρεία IID (Infobank Interlease Dsa). Οι παραπάνω εργασίες ήταν ευγενική προσφορά στο Ιστορικό Αρχείο του δήμου της Αθήνας. Τους ευχαριστούμε.
Το Ιστορικό Αρχείο του δήμου Αθηναίων διαθέτει ψηφιακά στην έρευνα το σημαντικό αυτό τεκμήριο. Η ανάλυση υποχρεωτικά είναι χαμηλή, λόγω του μεγάλου όγκου. Καλεί επίσης το κοινό για την πληρέστερη τεκμηρίωσή του μέσα από τη δράση “1950-1960. Βάλε κι εσύ στον χάρτη τη δική σου Αθήνα”, στο πλαίσιο του εορτασμού της Παγκόσμιας Ημέρας Αρχείων 2019. Προσδοκά ακόμα τη συνεργασία ειδικών, αλλά και προτάσεις για περαιτέρω δράσεις ως προς την τεκμηρίωση και ανάδειξή του.
1 Ευχαριστούμε τον κύριο Ευάγγελο Λιβιεράτο, ομότιμο Καθηγητή γεωδαισίας και χαρτογραφίας του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ), για τις πληροφορίες.
